Шклавата

Шкляная вата^[1]^[2] — гэта валакністы мінэральны цеплаізаляцыйны матэрыял, тып мінэральнай ваты, які вырабляецца з выпадкова пераплеценых шкляных валокнаў.

Небясьпечны з-за фрагмэнтаў валокнаў, якія лёгка пранікаюць праз скуру, падымаюцца ў паветра й трапляюць у вочы й лёгкія. Яны застаюцца ў лёгкіх на ўсё жыцьцё й могуць выклікаць шэраг небясьпечных захворваньняў.

Ён не раскладаецца ў натуральных умовах, таму патрабуе спэцыяльнай утылізацыі.

Тэхналёгія прыёму

Для вытворчасьці шкловалакна выкарыстоўваецца тая ж сыравіна, што й для вытворчасьці звычайнага шкла, альбо адходы шкляной прамысловасьці. Сыравінай для вытворчасьці шкловаты зьяўляюцца пясок, сода, даламіт, вапняк і бура. У сучаснай вытворчасьці выкарыстоўваецца да 80% шклянога шкла. Асноўныя кампанэнты засыпаюцца ў бункер. Далей ідзе этап плаўленьня масы. Дазатары загружаюць плавільную печ у строгай адпаведнасьці з рэцэптам, каб пры дасягненьні тэмпэратуры 1400 °C сумесь мела зададзеныя мэханічныя ўласьцівасьці для атрыманьня найтанчэйшых нітак. Ніткі атрымліваюць шляхам удзіманьня струменя вадзяной пары альбо нагрэтага сьціснутага газу ў расплаўленую шкляную масу, якая выкідваецца з цэнтрыфугі. Працэс утварэньня валокнаў суправаджаецца апрацоўкай палімернымі аэразолямі. У якасьці зьвязальнага рэчыва выкарыстоўваюцца водныя растворы фенол-альдэгіднага палімера, мадыфікаванага мачавінай. Нітка, прасякнутая аэразолем, трапляе на ролікі. На канвеер/вахляр/махалаы ён праходзіць некалькі этапаў выраўноўваньня. Утвараецца аднастайны шклопалімерны «дыван». Далей ідзе стадыя палімерызацыі пры тэмпэратуры 250°C. Высокая тэмпэратура зьяўляецца каталізатарам для ўтварэньня палімерных сувязяў. Адначасова, астатняя вільгаць, атрыманая з аэразолем, выпараецца ў тэмпэратурнай камэры. Пасьля палімерызацыі валокны ваты становяцца цьвёрдымі й набываюць бурштынава-жоўты адценьне. Наступны этап — астуджэньне, падчас якога тэмпэратура шкловалакна даводзіцца да навакольнага асяродзьдзя, пасьля чаго яго рэжуць. Падоўжныя разцы й папярочныя пілы разразаюць стужку на мацюкі й рулоны. Прэсаваньне гатовых вырабаў дазваляе значна зэканоміць месца пры транспартаваньні й захоўваньні. Эўрапэйскія стандарты патрабуюць шасьцікратнага сьцісканьня. Эластычныя ўласьцівасьці шкловаты дастатковыя для поўнага аднаўленьня яе першапачатковых памераў.

Уласьцівасьці

Шчыльнасьць шкловалакна дасягае 130 кг/м3. Дыямэтар валокнаў складае 5–12 мікрон, а даўжыня — ад 15 да 50 мм. Каэфіцыент цеплаправоднасьці (пры тэмпэратуры 25 ± 5°C) складае 0,35 Вт/(м·K). Хімічная ўстойлівасьць шкловалакна вышэйшая, чым у іншых відаў мінэральнай ваты.

Шкляная вата не гарыць. Пры тэмпэратуры 250–450 °C зьвязальныя смалы выгараюць, што прыводзіць да страты эксьплюатацыйных уласьцівасьцей. Пры тэмпэратуры 500–550 °C шкловалакно сьпякаецца.

Вырабы са шкловаты маюць падвышаную эластычнасьць і трываласьць у параўнаньні зь іншымі відамі мінэральнай ваты. Шкляная вата практычна не ўтрымлівае невалакністыя ўключэньняў і мае высокую вібраўстойлівасьць.

Уплыў на чалавека

Недахопам шкловаты — высокая далікатнасьць валокнаў, якія ўтвараюць дробны пыл з вострых аскепкаў. Гэтыя фрагмэнты лёгка пранікаюць у скуру й могуць выклікаць раздражненьне, сьверб, алергію й дэрматыт. Забруджаную імі вопратку практычна немагчыма памыць.

Фрагмэнты валокнаў шкловалакна, якія трапілі ў лёгкія, больш ня могуць выйсьці. Іх удыханьне можа выклікаць незваротнае пашкоджаньне лёгкіх. З часам узьдзеяньне гэтых рэчываў можа прывесьці да абструктыўнага й хранічнага бранхіту, бранхіяльнай астмы, пнеўмаканёзу й раку лёгкіх.

Трапленьне валокнаў шкловаты ў вочы можа выклікаць боль у вачах, сьлёзацёк, пачырваненьне бялкоў і сьлізістых абалонак, немагчымасьць адкрыць вочы, а часам і востры боль.

Фенолфармальдэгідныя зьвязальныя рэчывы ў шкловалакне могуць вылучаць фенол і фармальдэгід, якія зьяўляюцца моцнымі атрутамі.

Працаваць са шкловалакном трэба ў шчыльным сьпецадзеньні, якое не пакідае адкрытых участкаў цела, шчыльных непранікальных пальчатках, ахоўных акулярах і рэсьпіратары. Шкловату нельга кідаць альбо рваць, бо пры гэтым у паветра вылучаецца мноства фрагмэнтаў валокнаў.

Тыпы прадуктаў

Да цеплаізаляцыйных вырабаў з выкарыстаньнем шкловаты адносяцца мяккія мацюкі й пліты, паўцьвёрдыя й цьвёрдыя пліты на сінтэтычным зьвязальным рэчыве, якія могуць вытрымліваць значныя нагрузкі. Жорсткія дошкі, абшытыя шкловалакном, добра абараняюць ад ветру. Уздоўж доўгіх бакоў дошак магчымыя злучэньні тыпу «шпунт і паз», што забясьпечвае надзейнае мацаваньне й адсутнасьць шчылін.

Мяккія шкловалакністыя матэрыялы звычайна прэсуюцца ў рулоны. Дзякуючы высокай эластычнасьці яны выпростваюцца й аднаўляюць свой першапачатковы аб’ём практычна адразу пасьля адкрыцьця ўпакоўкі.

Магчыма вырабляць вырабы з дадатковымі пластамі фальгі (ламінаваньня) у якасьці параізаляцыі альбо шкловалакна ў якасьці ветраабароны (пласт, які перашкаджае рассыпаньню валокнаў).

Прыкладаньне

Шкляная вата выкарыстоўваецца для цеплаізаляцыі будаўнічых канструкцый любой формы й канфігурацыі, трубаправодаў, а таксама для абліцоўваньня няроўных паверхняў. Сфэры прымяненьня практычна тыя ж, што й для вырабаў зь мінэральнай ваты. Ён таксама шырока выкарыстоўваецца ў авіяцыі ў якасьці цеплаізаляцыйнага матэрыялу для трубаправодаў, высокатэмпэратурных кампанэнтаў, для цепла- і гукаізаляцыі кабін і г.д.

Выкарыстаньне

Шкляная вата й іншыя шкляныя валокны не раскладаюцца ў натуральных умовах. На іх не ўплываюць мікраарганізмы, вільготнасьць, сонечнае выпраменьваньне, пагодныя зьявы й іншыя фактары навакольнага асяродзьдзя. Калі шкляныя валокны трапляюць у зямлю, яны забруджваюць яе на нявызначаны тэрмін. Фенол і фармальдэгід, якія паступова вызваляюцца з зьвязальных рэчываў, таксама могуць прычыніць шкоду. Шкловату нельга ўтылізаваць разам з бытавым альбо будаўнічым сьмецьцем. Яго закопваюць на сьметніках, выкарыстоўваюць у дарожным будаўніцтве, вытворчасьці цэґлы альбо новай шкловалакна. Шкловату неабходна ўтылізаваць з дапамогай спэцыяльных службаў па ўтылізацыі.

Крыніцы

^ Шклавата на Слоўнікоргу
^ Шклавата на Скарніку

Вонкавыя спасылкі

Шклавата — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Шклавата на Скарніку
Шклавата на Слоўнікоргу
Шклавата(недаступная спасылка) у мастацтве
Выраб шклаваты на заводзе Нёман(недаступная спасылка)
Кітайскі вытворца шклаваты
Продаж шклаваты
Продаж шклаваты з апісаньнем яе

[1] Шклавата на Слоўнікоргу

[2] Шклавата на Скарніку

[1]

[2]